Zawodowe przewodnictwo turystyczne

W ostatnim czasie w mediach pojawiło się wiele głosów i opinii na temat przewodnictwa, przewodników turystycznych, zawodu przewodnika, oprowadzania oraz kontroli osób wykonujących zadania przewodników turystycznych miejskich po Krakowie. Wyrażano opinie słuszne, sprzeczne z rzeczywistością, niedorzeczne, obraźliwe dla wielu osób i spraw.

Jak jest faktycznie w sprawie przewodnictwa?

W okresie po II wojnie światowej, od 1950 roku do momentu przemian ustrojowych, szkolenie przewodników i sprawy przewodnictwa były w gestii Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego. Dokładnie 20 lat temu, w marcu 1989 roku, grupa przewodników zarejestrowała niezależną od żadnych struktur organizację – Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych w Krakowie. Powodem stworzenia tej organizacji było przekonanie, że przewodnik, to nie tylko misja i pasja, ale również jest to zawód, który wymaga profesjonalizmu i spełnienia standardów jakości. Stowarzyszenie skupia zawodowych przewodników – Polaków i cudzoziemców. Jest organizacją non profit, w statucie której zapisano m.in. „kształtowanie i podnoszenie rangi i godności zawodowej, ochrona zawodu przewodnika turystycznego”. Tak też staramy się działać.

Stowarzyszenie było konsultantem tworzonego w nowej rzeczywistości prawa turystycznego – pierwszej w dziejach Rzeczypospolitej ustawy o usługach turystycznych. Byliśmy konsultantem społecznym w pracach nad nowelizację ustawy prowadzonych w roku bieżącym. Ustawa reguluje szeroko rozumiany produkt turystyczny począwszy od organizatorów turystyki, hotelarzy, itd. na przewodnikach turystycznych i pilotach wycieczek kończąc. Nie od dziś wiadomo, że każdy etap realizowanej imprezy turystycznej jest ważny dla jej końcowego odbioru przez klienta. Ustawa określa warunki świadczenia usług turystycznych i jej naczelnym zadaniem jest chronienie interesów turystów, poprzez spełnienie określonych standardów przez osoby i instytucje świadczące te usługi.

Rozumiejąc wagę profesjonalizmu Stowarzyszenie jest w ścisłej współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego oraz z Urzędem Miasta Krakowa. Celem tej współpracy jest stworzenie jak najlepszego wizerunku miasta poprzez profesjonalizm przewodników, którzy są propagatorami historii i kultury Krakowa wśród Polaków oraz przybywających tu cudzoziemców. Profesjonalne podejście wymaga wiedzy, ustawicznego kształcenia, taktu, kultury osobistej oraz znajomości elementów psychologii. Każdy turysta jest traktowany indywidualnie. Wszystko to jest możliwe dzięki ustawicznemu szkoleniu i wsparciu od urzędów.

Przewodnikiem może zostać osoba mająca co najmniej średnie wykształcenie. Każdy przewodnik otrzymuje licencję po skończeniu kursu i zdaniu kilkustopniowego egzaminu. Przewodnicy oprowadzający w językach obcych, jeśli nie są absolwentami filologii lub nie posiadają odpowiednich stopni kwalifikacji językowych, muszą zdać egzaminy językowe przed specjalną Komisją działającą przy Urzędzie Marszałkowskim, w skład której wchodzą m.in. przedstawiciele wydziałów filologicznych krakowskich wyższych uczelni.

Dalsze dokształcanie przewodników posiadających licencje jest już sprawą indywidualną. Oferta w tym zakresie jest niezwykle szeroka: szkolenia dla przewodników organizowane przez Urząd Miasta Krakowa, wykłady w Towarzystwie Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, wykłady w Muzeum Narodowym, wykłady i pokazy konserwatorskie organizowane przez Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa. Dodatkowo nasi członkowie mają możliwość uczestniczenia w szkoleniach organizowanych w cyklu miesięcznym, których tematyka wynika z bieżących potrzeb, a wykładowcami są naukowe autorytety.

Nie jest obojętne, jaką wiedzę i jakie wartości przekazuje się turystom. Wiedza powinna być rzetelna i prawdziwa. Przewodnik jest odbierany przez turystę jako osoba reprezentująca miasto, stąd nasza dbałość o wiedzę oraz o podkreślanie wyjątkowej roli naszego miasta w dziejach kraju. Nie należy mylić wolności słowa z anarchią oraz rzetelności wypowiedzi z cenzurą. Jako zawodowi przewodnicy jesteśmy odpowiedzialni za swoje słowa. Uchybienia w wykonywaniu zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek mogą być powodem zawieszenia posiadanych uprawnień.

Przewodnik turystyczny jest zawodem regulowanym. Oznacza, to, że jego wykonywanie zależy od spełnienia wymagań kwalifikacyjnych i warunków określanych w odrębnych przepisach państwowych. Żyjemy w państwie prawa, starajmy się działać wg obowiązujących zasad i norm etycznych. Lata zaborów, okupacji, powojennego okresu komunistycznego spowodowały, że wiele osób nie przestrzega prawa, jego łamanie nie jest napiętnowane publicznie, niejednokrotnie daje się słyszeć w mediach głosy nawołujące do anarchii. Wiemy, że nie wszystko jest idealne, ale mamy teraz możliwości demokratycznych działań. Możemy starać się stworzyć coś doskonalszego, wnieść np. projekt obywatelski w obszarze, który jest dla nas ważny. My wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za nasz kraj, za to co się tu dzieje i w takim wymiarze jesteśmy spostrzegani w świecie. Dotyczy to również turystyki.

Przestrzeganie obowiązujących ustaw, rozporządzeń jest kwestią indywidualną, dlatego pojawiła się potrzeba kontroli osób wykonujących zadania przewodnika turystycznego. Kontrole przeprowadzane są przez osoby upoważnione przez Marszałka Województwa Małopolskiego w oparciu o ustawę o usługach turystycznych. W skład grup przeprowadzających kontrole wchodzą przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Departamentu Promocji i Turystyki, Straży Miejskiej Miasta Krakowa oraz organizacji przewodnickich. Celem tych kontroli jest sprawdzanie posiadanych uprawnień co do ich obszaru i ważności oraz sprawdzenie poprawności wykonywania zadań przewodnika turystycznego i pilota wycieczek. Potwierdzeniem posiadania uprawnień przewodnika turystycznego i pilota wycieczek jest legitymacja i identyfikator noszony w widocznym miejscu podczas pełnienia obowiązków. Ustawa zobowiązuje również do okazywania legitymacji potwierdzającej posiadanie uprawnień na żądanie osób upoważnionych do wykonywania kontroli, w tym funkcjonariuszy Policji i straży miejskich lub gminnych.

Co się dzieje w przypadku, gdy osoba kontrolowana nie posiada stosownych uprawnień?

Komisja z każdej kontroli sporządza dwa protokoły – jeden dla osoby kontrolowanej, drugi dla Urzędu Marszałkowskiego. Osoba nie posiadająca stosownych uprawnień zostanie pouczona przez Komisję o przepisach. Jeśli Komisja stwierdzi, że osoba kontrolowana wykonuje od jakiegoś czasu zadania przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek bez wymaganych uprawnień lub mimo pouczenia wykonuje je nadal, to wg Kodeksu wykroczeń podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.

Nie oznacza to, że nie wolno towarzyszyć znajomym w spacerach po mieście i udzielać informacji. Nie oznacza to również, że nauczyciel historii, historii sztuki, czy języka polskiego nie może prowadzić tematycznej lekcji poza szkołą. Doświadczeni przewodnicy wchodzący w skład Komisji Kontroli obserwują osobę, którą chcą skontrolować. Przysłuchują się dyskretnie i obserwują jej zachowanie. Ma to na celu rozróżnienie osób, które z przyjaciółmi, rodziną i znajomymi spacerują po mieście i udzielają objaśnień, od osób, które czynią to zawodowo próbując obejść prawo. Nie chodzi o ograniczenie pasji poznawania, krajoznawstwa i szeroko pojmowanej edukacji. Sprawa ma aspekt moralny i ekonomiczny. Turystyka to silna gałąź gospodarki, gdzie istnieją ścisłe uregulowania prawne. Tak jak chcemy, aby leczył nas lekarz, domy projektował architekt, tak i w turystyce chcemy, aby byli zawodowcy – m.in. przewodnicy i piloci. Naszą indywidualną sprawą jest jak chcemy korzystać z usług, czy wybieramy znachora, czy lekarza, a może zamiast przewodnika, inną osobę która nie jest przewodnikiem.

            Rozporządzenie w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek określa, że posiadanie uprawnień przewodnika miejskiego jest wymagane w przypadku wykonywania zadań przewodnika turystycznego w 10 miejscach w Polsce, m.in. w Krakowie. Dla tych miejsc organizator turystyki jest obowiązany w obsłudze grupy turystów do zapewnienia udziału przewodnika miejskiego. Kontroli podlega także zapewnienie przez organizatorów turystyki opieki przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek nad uczestnikami imprezy turystycznej, przewidzianej w art. 30 i art. 31 ustawy, czyli gdy co najmniej 10 osób realizuje wspólny program oraz jeśli umowa nie stanowi inaczej.

Należy mieć na uwadze fakt, że w zakresie świadczenia usług turystycznych w Polsce obowiązuje ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Zawodowi przewodnicy turystyczni i piloci wycieczek przestrzegając ogólnych zasad prowadzenia działalności gospodarczej płacą składki ZUS, opłacają ubezpieczenia oraz odprowadzają podatki do Urzędów Skarbowych. Oprowadzając turystów indywidualnych lub grupy przewodnicy zobowiązani są do przestrzegania ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej nasz kraj włączony został do systemu wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodów regulowanych nabytych w państwach Unii Europejskiej. Dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych została wdrożona do polskiego prawa ustawą o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz dwoma osobnymi rozporządzeniami dotyczącymi przewodników turystycznych i pilotów wycieczek w sprawie stażu adaptacyjnego i testu umiejętności przeprowadzanych w toku postępowania o uznanie kwalifikacji zawodowych. Oznacza to, że osoba, która chce świadczyć w Polsce usługi turystyczne przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek musi przejść określone rozporządzeniami staż adaptacyjny i test umiejętności, które przeprowadzane są w języku polskim.

W wielu krajach świata zgodnie z Dyrektywą 2006/123/WE dotyczącą usług na rynku wewnętrznym jest realizowany nadrzędny interes publiczny, mający na celu m.in. ochronę pracowników, dbanie o poziom życia własnych obywateli, przestrzeganie prawa pracy oraz ochronę narodowego dziedzictwa historycznego i artystycznego. W poszczególnych krajach, regionach, miastach istnieją instytucje powołane do przeprowadzania kontroli także w obszarze turystyki, które nakładają na osoby świadczące usługi przewodnickie i pilockie bez wymaganych uprawnień kary sięgające nawet kwot kilku tysięcy euro.

Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych w Krakowie współpracuje z Europejską Federacją Stowarzyszeń Przewodnickich (FEG), której przedstawiciele biorą czynny udział w pracach Komisji Transportu i Turystyki Parlamentu Europejskiego. Jesteśmy dobrze zorientowani w problemach i standardach zawodowego przewodnictwa w świecie. Turystyka to ogromna gałąź gospodarki, dostarczająca znacznych dochodów. Wykształcenie dobrego przewodnika trwa latami. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego i Urząd Miasta Krakowa rozumieją to doskonale i dlatego dokładają starań, aby Kraków był wiodącym miastem w turystyce w Polsce, między innymi poprzez serwis profesjonalnych przewodników. Wszyscy pragniemy, aby przybywający do Krakowa turyści czuli się tu dobrze, aby wracali do Krakowa oni lub ich znajomi oraz aby wynikało to z faktu, że są zauroczeni miastem, w którym są wspaniałe zabytki, magiczny klimat, wspaniałe hotele i restauracje, wiele udogodnień dla turystów oraz oprowadzają profesjonalni (zawodowi) przewodnicy turystyczni.

Za Zarząd Stowarzyszenia Przewodników

Turystycznych w Krakowie

Elżbieta Kusina

Prezes

Kraków, 11 września 2009 r.